DEPREM NEDENİYLE HURDAYA ÇIKAN ARAÇLAR YERİNE YENİ ARAÇ ALIMINDA ENGELLİLERE ÖTV İSTİSNASI

I.GİRİŞ

    06.02.2023 tarihinde ülkemiz ve vicdanların yaşadığı pek çok ülkede derin acı ve tahribatlara yol açan Kahramanmaraş ili Pazarcık mer­kezli·7.7 büyüklüğünde ve Elbistan Merkezli 7.6 büyüklüğünde iki deprem felaketi meydana gelmiştir. Depremler Kahramanmaraş, Hatay, Osmaniye, Adıyaman, Gaziantep, Şanlıurfa, Diyarbakır, Malatya, Kilis ye Adana başta olmak üzere çevre illerde de şiddetli olarak hissedilmiştir. Önemli bir bölgeyi etkileyen deprem felaketinin boyutları her geçen gün daha belirgin hale gelmektedir. Depremin maalesef çok sayıda can kay­bına neden olduğu, bunun yanı sıra önemli ölçüde maddi hasarlara da yol açtığı aşikardır. Hayatta kalan insanların yaşamını kolaylaştırmak, eko­nomik kayıpları telafi etmek, olumsuz şartları ortadan kaldırmak ve dep­remin yaralarını sarmak için devlet ve toplum olarak herkes üzerine düşeni yapmaya çalışmaktadır.

    Devlet, sosyal devlet olma anlayışının bir gereği olarak elinde bu­lunan kamusal araçlarla ekonomik ve sosyal hayata doğrudan veya dolaylı olarak müdahale edebilir. Verginin bu kamusal araçlar arasında en önem­lilerinden birisi olduğu söylenebilir. Devlet vergi indirimleri, istisnaları veya muafiyetleri yoluyla sosyal devlet olma gereğini yerine getirmek amacıyla belirli kesimlere vergisel avantajlar sağlayabilir. Vergi kanun­larının hemen hepsinde bu amaca hizmet eden pek çok düzenleme yer al­ maktadır. Toplumun çoğunluğuna nazaran bireysel hak ve özgürlüklere ulaşmada dezavantajlı kesimler arasında yer alan engelliler için bazı vergiler konusunda pozitif ayrımcılık uygulanması da bu açıdan doğal kabul edilebilir.

    Engellilere tanınan önemli vergisel avantajlardan bir tanesi de, 4760 Sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanunu'nun 7. maddesi 2 numaralı bendiyle hüküm altına alınmıştır. Bu düzenleme kapsamında belirli tutar ve motor hacimleri belirtilmiş olan araçların, engellilik oranı yüzde. 90 ve üzeri malul ve engelliler ile bizzat kullanmak amacıyla sakatlığa uygun hareket ettirici özel tertibat yaptıran malul ve engelliler tarafından 5 yıl içerisinde pir defaya mahsus olmak üzere ilk iktisabı ÖTV'den istisna edilmiştir. istisnadan yararlanılarak ilk iktisabı yapılan araçların 5 yıllık süre geçmeden deprem, heyelan, sel, yangın veya kaza sonucu kullanılamaz hale gelmesi durumunda ise, engelli vatandaşlarımızın mağduriyet yaşamamaları açısından iktisap edecekleri yeni araçlarda hangi koşullarda OTV istisnalarının devam edeceğine yönelik bilgi sahibi olmaları önem arz etmektedir.

    Bu çalışmada; engelli ÖTV istisnasından yararlanılarak ilk iktisabı yapılan araçların 5 yıllık süre geçmeden deprem, heyelan, sel, yangın veya kaza sonucu kullanılamaz hale gelmesi durumunda, bu araçların yerine yeni araç alımında engellilere OTV istisnasının hangi şartlarda uy­gulanacağı irdelenecektir.

II. MALUL VE ENGELLİLERE SAĞLANAN ÖTV İSTİSNASI VE YASAL DÜZENLEMELER

    Malul ve engelli vatandaşların; hayatlarını kolaylaştırmak, toplumla kaynaşmalarını sağlamak, sağlıklı vatandaşlar için çok rahat ulaşılabilen hizmetlere onlarında rahatlıkla ulaşmasını mümkün kılmak bakımından motorlu araçlara, sağlıklı insanlardan çok daha fazla ihtiyaçlarının olduğu gerçeğinden yola çıkılarak ve toplumla entegrasyonlarını sağlamak amacıyla yapılan y sal düzenlemelerle malul ve engelli vatandaşlara motorlu taşıt alımında OTV istisnası getirilmiştir.

    Özel Tüketim Vergisi Kanununun 7 nci maddesinin 2 nci bendinde;

    "(11) sayılı listede yer alan kayıt ve tescile tabi mallardan;

    a) 87.03 (hesaplanması gereken özel tüketim vergisi ve diğer her türlü vergiler dahil bedeli 200.000 TL'yi aşanlar hariç), 87.04 (motor silindir hacmi 2.800 cm3'ü aşanlar hariç) ve 87.11 G.T.IP. numaralarında yer alanların, engellilik oranı% 90 veya daha fazla olan malul ve engelliler tarafından,

    b) 87.03 G.T.I.P. numarasında yer alan (motor silindir hacmi 2.800 cm3'ü aşanlar, bütün tekerlekleri motordan güç alan veya alabilenler, sürücü dahil 8 kişiye kadar oturma yeri olan binek otomobilleri, yarış ara­ baları, arazi taşıtları hariç), yük taşımasında kullanılıp azami ağırlığı 3,5 tonu aşmayan ve yolcu taşıma kapasitesi istiap haddinin % 5O'sinin altında olanlar ile sürücü dahil 9 kişilik oturma yeri olanların engellilik durumlarının araçları bizzat kullanamayacak ve sürekli olarak tekerlekli sandalye veya sedye kullanmalarını gerektirecek nitelikte olduğunu ilgili mevzuat çerçevesinde alınan engelli sağlık kurulu raporuyla tevsik eden ve engellilik derecesi %90 veya daha fazla olup tekerlekli sandalye veya sedye ile binilmesine ve seyahat edilmesine uygun tertibat yaptıran malul ve engelliler tarafından,

    c) 87.03 (hesaplanması gereken özel tüketim vergisi ve diğer her türlü vergiler dahil bedeli 200.000 TL'yi aşanlar hariç), 87.04 (motor silindir hacmi 2.800 cm3 'ü aşanlar hariç) ve 87.11 G.T.I.P. numaralarında yer alanların, bizzat kullanma amacıyla engel/iliğine uygun hareket ettirici özel tertibat yaptıran malul ve engelliler tarafından,

    d) Bu bendin (a), (b) ve (c) alt bentleri kapsamındaki araçların aynı alt bentlerde belirtilen malul ve engelliler tarafından ilk iktisabından sonra deprem, heyelan, sel, yangın veya kaza sonucu kullanılamaz hale gelmesi nedeniyle hurdaya çıkarılmasında, bu alt bentler kapsamındaki araçları hurdaya çıkaran malul ve engelliler tarafından,

    Beş yılda bir defaya mahsus olmak üzere ilk iktisabının" özel tüketim vergisinden istisna olduğu hüküm altına alınmıştır.

    ÖTV II Sayılı Liste Uygulama Genel Tebliği'nde de engelli araç alımlarında OTV istisnası uygulamasına yönelik detaylı düzenlemelere yer verilmiştir.

    30 Aralık 2022 Tarihli ve 32059 Sayılı Resmi Gazete (2. Mükerrer) "Özel Tüketim Vergisi (il) Sayılı Liste Uygulama Genel Tebliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ (Seri No: 11)" yayımlanmış, araç alımında malul ve engelliler için OTV istisnası tutarı 1.004.200- TL olarak belirlenmiştir.

    Bu Tebliğ ile Özel Tüketim Vergisi (il) Sayılı Liste Uygulama Genel Tebliğinin;

    a) (II/C/1.2.1) ve (II/C/1.3) bölümlerinin birinci paragraflarında yer alan "450.500 TL'nin" ibareleri "1.004.200 TL'nin" şeklinde değiştirilmiştir.

    Buna göre, Türk Gümrük Tarife Cetvelinin;

    87.03 tarife pozisyonunda yer alan, motor silindir hacmine bakılmaksızın, hesaplanması gereken özel tüketim vergisi ve diğer her türlü vergiler dahil bedeli 1.004.200 TL'nin altında olan binek otomobil, panelvan, pick-up, arazi taşıtı, ATV, jeep, steyşın vagon, vb. taşıtların,

    87.04 tarife pozisyonunda yer alan, eşya taşımaya mahsus, 2800 cm3 veya altında motor silindir hacmine sahip van, panelvan, kamyonet, pick-up, vb. taşıtların,

    87.11 tarife pozisyonunda yer alan, motor silindir hacmine bakılmaksızın, motosikletlerin, engellilik derecesi %90 veya daha fazla olan malul veya engelliler tarafından beş yılda bir defaya mahsus olmak üzere ilk iktisabı O V' den müstesnadır.

    b) (II/C/5.1) bölümünün üçüncü paragrafında yer alan "450.500 TL'yi" ibaresi ''1.004.200 TL'yi' şeklinde değiştirilmiştir.

    Buna göre, Türk Gümrük Tarife Cetvelinin;

    87.03 tarife pozisyonunda yer alan, motor silindir hacmine bakılmaksızın, hesaplanması gereken özel tüketim vergisi ve diğer her türlü vergiler dahil bedeli 1.004.200 TL'nin altında olan binek otomobil, panelvan, pick-up, arazi taşıtı, ATV, jeep, steyşın vagon, vb. taşıtların,

    87.04 tarife pozisyonunda yer alan, eşya taşımaya mahsus, 2800 cm3 veya altında motor silindir hacmine sahip van, panelvan, kamyonet, pick-up, vb. taşıtların,

    87.11 tarife pozisyonunda yer alan, motor silindir hacmine bakılmaksızın, motosikletlerin bizzat kullanmak amacıyla en elliliğine uygun hareket ettirici özel tertibat yaptıran malul veya engelliler tarafından ilk iktisabı ÖTV'den müstesnadır.

    Bu düzenlemelere göre; engellilik: oranı yüzde 90 ve üzeri malul ve engelliler ile bizzat kullanmak amacıyla sakatlığa uygun hareket ettirici özel tertibat yaptıran malul ve engelliler, belirli silindir hacmine sahip ve tutarı 1.004.200-TL'ye kadar olan araçları2.5 yıl içerisinde bir defaya mahsus olmak üzere ilk iktisap. kapsamında OTV istisnasından yararlanarak alabileceklerdir. Bu şekilde OTV istisnası uygulanarak ar ç satın alan malul ve engelliler, 5 yıl geçmeden ikinci bir araç alımında OTV istisnasından yararlanamamaktadır.

III. İSTİSNA KAPSAMINDA İLK İKTİSABI YAPILAN TAŞITLARIN "HURDAYA ÇIKARILMASI" HALİNDE İSTİSNA DURUMU

    Çalışmanın önceki kısımlarında açıklandığı üzere engellilere tanı­nan ÖTV 'siz taşıt satın alma imkanı 5 yılda bir defa kullanılabilmektedir. 5 yıllık süre içerisinde aracını elden çıkaran engellinin bu sürenin geçmesini beklemesi gerekmektedir. Bu süre sınırının sağlanan imkanın alım satım suretiyle kötüye kullanılmasını önlemek için konulduğu söylene­ bilir. Bunun yanı sıra deprem, heyelan, sel, yangın veya kaza nedeniyle aracın kullanılamaz hale gelmesi durumlarında da kanun koyucunun engelli vatandaşların hayatlarını kolaylaştırmak, toplumla kaynaşmalarını sağlamak amacıyla yeni bir aracın alınmasında istisnada 5 yıllık süre şartını aramayan gerekli yasal düzenlemeleri yapmış olduğunu görmekteyiz.

    Özel Tüketim Vergisi Kanununun 7'nci maddesinin 2'nci bendi d fıkrasında büküm altına alınan istisnanın uygulamasına yönelik düzenlenmelere OTV il Sayılı Liste Uygulama Genel Tebliği'nde yer verilmiştir.

    ÖTY 1 Sayılı Liste Uygulama Genel Tebliği'nin "1.4. İstisna Kap­ samında ilk iktisabı Yapılan Taşıtların Hurdaya Çıkarılması Halinde istisna" Başlıklı bölümünde;

    Özel Tüketim Vergisi Kanununun 7 nci maddesinin birinci fıkrasının

    (2) numaralı bendinin (d) alt bendiyle, söz konusu bendin (a), (b) ve (c) alt bentleri kapsamındaki taşıtların aynı alt bentlerde belirtilen malul ve engelliler tarafından ilk iktisabından sonra beş yıl geçmeden deprem, hevelan. sel, yangın veya kaza sonucu kullanılamaz hale gelmesi nedeniyle hurdaya çıkarılmasında, bu alt bentler kapsamındaki taşıtları hurdaya çıkaran malul ve engelliler tarafından yeni bir taşıtın ilk iktisabı ÖTV'den istisna edilmiştir.

    Bu şekilde istisnadan yararlanmak isteyen malul ve engellinin, istisnadan yararlanarak ilk iktisabını yaptığı taşıtın deprem, heyelan, sel, yangın veya kaza sonucu kullanılamaz hale geldiğini tevsik eden ekspertiz raporu ile "hurdaya çıkarılmıştır" damgası vurularak kayıt konulan tescil belgesinin aslı veya noter onaylı örneğini ibraz etmesi şartıyla, durumuna göre Tebliğin (IIICI1.2 ve 1.3) bölümünde yapılan açıklamalara göre işlem yapılır ve aranan şartları haiz olması kaydıyla ilk iktisabını yapa­ cağı yeni taşıt için de OTV istisnası uygulanır.

    Söz konusu belgeler, diğer belgelerle birlikte, taşıtların ilk iktisabının yapıldığı motorlu araç ticareti yapanlar tarafından, (2A) numaralı OTV Beyannamesinin verildiği günü takip eden günün mesai saati biti­ mine kadar bir dilekçe ekinde beyannamenin verildiği vergi dairesine verilir.

    Bu kapsamda ÖTV'den istisna olarak ilk iktisabı yapılan ikinci taşıtın ilk iktisap tarihinden itibaren beş yıl geçmedikçe, bir başka taşıtın iktisabında Kanunun 7'nci maddesinin birinci fıkrasının (2) numaralı bendi kapsamında OTV istisnası uygulanmaz.

    Deprem, heyelan, sel, yangın veya kaza sonucu kullanılamaz hale gelmesi nedeniyle bu bölümdeki şartlar dahilinde hurdaya çıkarılan taşıt ile taşıtın sahibi malul ve engelliye ilişkin bilgiler (T.C. kimlik numarası, adı-soyadı, ana ve baba adı, doğum yeri ve tarihi, ikametgah adresi, taşıtın cinsi, markası, tipi, modeli, silindir hacmi, şasi numarası, ilk iktisap tarihi, hurdaya ayrıldığı tarih) ilgili vergi dairesi müdürlüğünce, belgelerin kendilerine ibraz tarihinden itibaren üç iş günü içinde e-vdosiste­ mine girilir. " Düzenlemelerine yer verilmiştir.

    Öte yandan 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanunu'nun ek 1. mad­desinin ikinci fıkrasının (a) ve (b) bentlerinde sayılan şehit ve gazilerden hayatını kaybetmiş olanların eşi veya çocuklarından birisi, eş ve çocuğu yoksa ana veya babasından birisi tarafından OTV istisnasından yararlanılarak satın alınan araçların bu sebeplerle hurdaya ayrılması durumunda . ise, bu kişilerin ikinci defa istisnadan yararlanılabileceğine yönelik bir düzenleme bulunmamaktadır.

    Konuyla ilgili olarak İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığınca verilen 31.01.2012 tarihli bir Özelgede özetle; ÖTV istisnası uygulanmak suretiyle iktisap edilen aracın yanarak pert olması sonucu yeni iktisap edilecek araç için istisnadan yararlanılmasının mümkün olduğu ancak bu istisnadan yararlanılan araçların yangın sonucunda hurdaya ayırma işlemi gerçekleştirilmeden sadece trafikten çekilmesi halinde ise ilk iktisap tarihinden itibaren 5 yıllık süre geçmeden ikinci defa bu istisnadan yararlanılmasının mümkün olmadığı belirtilmiştir.

    Bu hukuki düzenlemeler ve mali idare görüşleri bağlamında; istisna kapsamında sahip olduğu araç hurdaya çıkan engelli yeni bir aracın ilk iktisabında da bu istisnadan yararlanması için, aracının deprem, heyelan, sel, yangın veya kaza sonucu kullanılamaz hale geldiğini tevsik eden ekspertiz raporu ile "hurdaya çıkarılmıştır" damgası vurularak kayıt konulan tescil belgesinin aslı veya noter onaylı örneği araçların ilk iktisabının yapılacağı motorlu araç ticareti yapanlara ibraz edecek bunlar tarafından da vergi dairesine verilecek OTV beyannamesine eklenmesi yeterli olacaktır.

    Bu noktada dikkat edilmesi gereken en önemli hususlardan birisi; OTV istisnasından yararlanılarak alınan aracın deprem, sel, yangın veya kazadan dolayı "kullanılmaz" olması tek başına yeterli olmayacak, aracın mutlaka ama mutlaka "hurdaya ayrılması" şartının gerçekleşmiş olması gerekmektedir. Bu işlemlerin yapılıp aracın hurdaya ayrıldığının belgelenmesi sonrasında 5 yıllık süre aranmaksızın-beklenmeksizin ikinci bir OTV (vergi) indirimli otomobil alınabilecektir.

    IV. SONUÇ

    Kahramanmaraş merkezli olan, on bir ilimizi önemli ölçüde etkileyen, büyük yıkımlar sonucu maalesef can kayıpları ile maddi hasarlara yol açan depremlerde, engelli vatandaşlarımıza ait araçlarda kullanılamaz hale gelmiş, zarar görmüş olabilir. İlerleyen zamanlarda yeni araç almayı düşünecek olan engelli depremzedelerimizin istisna kapsamında aldıkları ve deprem nedeniyle kullanılamaz hale gelen araçlarını hurdaya çıkartarak bu hususu belgelendirmeleri sonrasında 5 yıllık süre beklenmeksizin ikinci bir ÖTV indirimli otomobil satın alma haklarının olduğunu bilmeleri önem arz etmektedir.

    Doğal afet veya kaza sonucu aracın kullanılamaz hale gelmesi ne­ deniyle hurdaya ayrılması halinde bu aracın ilk iktisap tarihinden itibaren beş yıl geçmemiş olsa dahi aynı koşullarla başka bir aracın ilk iktisabında da istisnadan yararlanılabilecektir.

Kaynakça

4760 Sayılı "Özel Tüketim Vergisi Kanunu" (12.06.2002 Tarih 24783 Sayılı Resmi Gazetede Yayımlanmıştır).

Özel Tüketim Vergisi "(II) Sayılı Liste" Uygulama Genel Tebliği (18.04.2015 Tarih 29330 Sayılı Resmi Gazetede Yayımlanmıştır).

Gelir İdaresi Başkanlığı, "Engelliler İçin Vergi Rehberi", Kasım/2022.

-İstanbul Vergi ..Dairesi Başkanlığı 31.01.2012 Tarih ve B.07.l.GIB.4.34.17.0l-OTV7-395 Sayılı Özelge